پژوهش‌های علم اطلاعات و دانش‌شناسی در ایران: تحلیل محتوا

هدف و سابقه: تحلیل محتوای مجلات علمی شیوه مناسبی برای آگاهی از سیر تکاملی راهبردهای پژوهش و ابزار گردآوری داده‌ها به کار رفته در پژوهش‌های حوزه‌های علمی مختلف است. پژوهش حاضر با هدف تحلیل مقالات فارسی منتشر شده در حوزه‌ی علم اطلاعات و دانش‌شناسی کشور از نظر روش‌ پژوهش و ابزار گردآوری داده‌ها انجام شده است. مواد و روش‌‌ها: این پژوهش به روش تحلیل محتوا انجام شده است. روش گردآوری داده‌ها سیاهه‌ی وارسی و مشاهده‌ی اسنادی بوده است. جـامعه‌ی پژوهش شـامل 942 مقاله‌ی فارسی منتشر شده در مجلات علمی-پژوهشی و علمی – ترویجی حوزه‌ی علم اطلاعات و دانش‌شناسی در بازه زمانی 1388-1384 است. داده‌ها پس از ورود به نرم‌افزار SPSS با استفاده از آمارهای توصیفی و آزمون Chi-square مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته‌ها: مطالعه‌ی مقالات منتشر شده نشان داد که روش‌های پژوهش "سندی" (71/42 درصد) و "پیمایشی" (63/37 درصد) پر استفاده‌ترین روش‌های پژوهش به کـار رفته توسط پژوهشگران حوزه‌ی علم اطلاعـات و دانش‌شناسی است. مشاهده اسنادی (44/50 درصد) و پرسشنامه (63/25 درصد) رایج‌ترین ابزار گردآوری داده‌ها در میان پژوهشگران این حوزه بوده‌اند. هم‌چنین، نتایج آزمون Chi-square نشان داد که میان مجلات علمی-پژوهشی و علم‌ترویجی از نظر روش‌های پژوهش و ابزار گردآوری داده‌ها به کار رفته در آن‌ها تفاوت معناداری وجود دارد. نتیجه‌گیری: مطالعه‌ی مقالات منتشر شده حاکی از پراکندگی نامتوازن روش‌های پژوهش و ابزار گردآوری داده‌ها به کار رفته در حوزه‌ی علم اطلاعات و دانش‌شناسی کشور است.